Ontspanning, inspanning in harmonie en expressie

Spanning in het rijden. Is dat altijd slecht?

Ontspanning is een van de meest gebruikte termen uit de paardensport. Je zit ook het liefste op een ontspannen paard. Toch is er enige aanspanning nodig in het lijf van het paard én de ruiter. Anders zou je alle twee letterlijk op de grond liggen. Daar kom je de baan niet mee rond. Wat bedoelen we met de termen: Inspanning, ontspanning en wat betekent dit voor de harmonie en expressie?

Inspanning en ontspanning

Zodra we op een paard gaan zitten moet het paard een inspanning leveren. Ook als het paard stil staat moet het paard altijd spieren in zijn lijf aanspannen om het ruitergewicht te dragen. Paardrijden is daarom in elke vorm een inspanning voor ieder paard. Ook als je een ontspannen rondje door het bos rijdt, levert jouw paard een inspanning. Je kunt dus nooit 100% ontspannen rijden. We willen in het rijden daarom altijd een combinatie van ontspanning en inspanning. Het vinden van een juiste balans hierin is essentieel.

Paardrijden is altijd en in elke vorm een inspanning voor ieder paard.

Spaanse pas Bastiaan de Recht Harmonie Dressage2Learn

Spanning

De term spanning klinkt negatief. Toch hebben we net vastgesteld dat een bepaalde inspanning noodzakelijk is. Een gezonde spanningsboog is ook nodig als jij je paard iets aan wil leren. Is er helemaal geen spanning en staat je paard te dromen, dan wordt het lastig om een nieuwe oefening in te zetten. Er is een verhoogde hartslag bij het paard nodig om te leren (Mengoli, et al 2014).

Er is bij paarden zelfs een correlatie tussen meer temperament en beter kunnen leren (Lansade, Simon 2010). De optimale spanning die nodig is om aan het werk te gaan ligt bij ieder paard anders. Soms moet je wat flegmatiekere paarden eerst meer uitdagen zodat ze zich wat meer inspannen. Dit kan je doen door bijvoorbeeld kort in tempo te schakelen. Wat meer spanning leidt in dit geval tot een betere oefening.

Denk hierbij ook eens aan paarden in de wei. Ieder gezond paard loopt constant tijdens het grazen. Ze zijn bijna altijd in beweging. Echt ontspannen op de grond liggen, dat doen paarden maar een paar minuten per dag. Daarin verschillen ze van de mens. Wij liggen wel 8 uur per etmaal zo goed als stil. Paarden zijn gemaakt om contant in een bepaalde aanspanning te fungeren. Het zijn echte topsporters!

Buiging Horse event Dressage2Learn Bastiaan de Recht

Aanspanning

Wanneer een paard loopt, gebruikt deze zijn spieren. Om het been naar voren te brengen moeten er spieren aanspannen. Tegelijkertijd moeten de spieren aan de andere kant ontspannen om de ruimte te geven zodat het been ook naar voren kan gaan. In iedere beweging is er sprake van aanspanning én ontspanning.

Zouden alle spieren tegelijk ontspannen dan is er niets gebeurd. Spannen alle spieren zich tegelijk aan, dan wordt er nergens ruimte gegeven om de beweging te maken en sta je ook nog steeds stil. Wederom gaat het om de samenwerking tussen de juiste aanspanning en ontspanning. Geen van beide overheerst, er is harmonie.

Langeteugel Bastiaan de Recht Dressage2Learn

Harmonie en samenspel

Harmonie is afgeleid van het Griekse woord harmottoo en betekent letterlijk samenvoegen. Het is een veelgebruikte term in de paardensport, een die we al voor 400 v.Chr. terug zien in de literatuur (Xenophon). Het duidt op een samenspel tussen ruiter en paard, waarbij beide fysiek en mentaal in balans zijn. We hebben te maken met twee individuen: de ruiter én het paard die zich beide individueel én samen ontwikkelen. Dat maakt het zo complex en interessant. De techniek van het rijden, ofwel het rijtechnische stukje kan houvast zijn in deze ontwikkeling. Het is een puzzel die voor beide partijen individueel moet klikken, op mentaal en fysiek vlak. En het moet in elkaar klikken om er samenspel van te maken. Dan werk je aan harmonie.

Bastiaan de Recht Dressage2learn Harmonie in het rijden

Expressie

We zijn waarschijnlijk allemaal begonnen met paardrijden omdat we verliefd zijn geworden op het samenspel. Op de harmonie tussen ruiter en paard. Samenspel vindt plaats in zowel ontspanning als aanspanning. In grote aanspanning kan er uitermate veel samenspel zijn. Bijvoorbeeld tijdens een strandrit in volle galop waarbij ruiter en paard vol inspanning in harmonie bewegen.

Als we het over expressie in het rijden hebben, dan zouden we bijna vergeten wat het woord voor niet paardenmensen betekent: Expressie is jezelf emotioneel of gevoelsmatig uitdrukken. Je kunt als mens je gevoel uitdrukken via bijvoorbeeld mimiek, lichaamstaal, spraak, schrift of kunst. Wanneer we het hebben over de expressie van het paard, dan hebben we het over de lichaamstaal en het lichaamsgebruik door middel van inspanning en ontspanning van het lichaam. Expressie komt voort uit in- en aanspanning in balans met ontspanning. Een positieve expressie gaat altijd gepaard met souplesse energie en harmonie. Als een dans met je paard.

Een paard uit zich enkel fysiek, maar het is nog steeds een uitdrukking van gevoel. Heeft het paard fysiek ongemak, begrijpt het paard de ruiter niet of is de situatie onprettig, dan zal het paard dit ook uiten. Op dit moment vervalt de balans, er is meer aanspanning dan ontspanning. Of er is sprake van verspannen en geen sprake meer van harmonie.

Verspannen

We lenen de term verspannen uit het Duits, waarmee we overspannen of verkrampen bedoelen. Paarden die fysiek niet in staat zijn om te doen wat de ruiter verlangt, of het niet snappen zullen verspannen. De balans tussen inspanning en ontspanning is verloren. Wil je in deze situatie toch dat het paard net dat beetje extra geeft, dan kan dat nooit samen gaan met harmonie. Je bent dan aan het afdwingen, niet aan het samenwerken.

Toch komen we deze situatie allemaal wel eens tegen. Bijvoorbeeld in de proef wanneer de oefening op een letter moet gebeuren, ook al ben je er nog niet klaar voor. Op deze momenten kunnen jij en je paard verspannen. Als dit gebeurt is het belangrijk om terug te gaan naar de oorzaak van het probleem. Lees hier meer over in onze vorige blog over chaos in het rijden. Op het moment dat het presteren in de weg staat van de harmonie moet je jezelf afvragen wat belangrijker is: expressie of spektakel? Paarden die voor het spektakel worden gereden, zonder dat de fysieke en mentale balans op orde is, verspannen zich.

Een mooie rit vol energie en souplesse bevat een goede balans tussen aanspanning en ontspanning. Het rijden gaat met harmonie en het paard loopt met expressie. Doorrijden vanuit onbalans, waarbij de aanspanning niet meer terug gaat naar ontspanning kan nooit harmonieus zijn. Spektakel om de show, waarbij je voorbij gaat aan het mentale en fysieke kunnen van je paard gaat voorbij aan dátgene waar we allemaal naar op zoek zijn met onze paarden: Het rijden in harmonie met een paard dat als een danser vol expressie en energie met ons samenwerkt.